Sự thật về “Cá Quảng Trị nhiễm chất Phenol cực độc”

Ngày 10/6, một số tờ báo đã đăng tải bài viết với thông tin “…mẫu phẩm cá nục đông lạnh đang tồn kho tại Quảng Trị, thu mua ngay sau thời điểm sự cố cá chết bất thường, có hàm lượng Phenol 0,037 mg/kg, là chất cực độc, tuyệt đối cấm”.

Thông tin này ngay lập tức được dư luận trong nước chú ý đặc biệt bởi câu chuyện vệ sinh an toàn thực phẩm đã và đang rất nóng trong thời gian qua. Tuy nhiên, theo một chuyên gia nghiên cứu về môi trường, thì thông tin này có rất nhiều điểm “cần phải xem xét cẩn trọng hơn”.

Thứ nhất, về chuyện “Chất cực độc Phenol”:

Xét dưới góc độ khoa học, không thể dễ dàng kết luận một chất hóa học nào đó “độc hại và nguy hiểm với sức khỏe con người” chỉ dựa vào tên gọi. Để đánh giá “độc hại” hay không phải căn cứ vào hàm lượng chất đó trong thực phẩm và liều lượng tiêu thụ, thời gian tích tụ trong cơ thể…

Website y học nội bộ của cộng đồng sinh viên đại học ngành y dược, bác sỹ và dược sỹ (dieutri.vn) có bài viết “Ngộ độc Phenol, Cresyl và dẫn chất” trong đó cho biết: “Phenol và các dẫn chất như cresyl (acid cresylic) là những chất rất thông dụng trong công nghiệp (hoá hữu cơ, chất dẻo, hoá dược) và dễ tẩy uế, sát khuẩn (dung dịch 1%). Ngộ độc cấp xẩy ra do uống dung dịch đậm đặc với mục đích tự tử hoặc do uống nhầm. Liều nguy hiểm: từ 2 - 5gam. Liều gây chết: trên 10gam”.

Như vậy, nếu lấy chỉ số gây nguy hiểm nhỏ nhất là 2gam chất Phenol và liên hệ với thông tin mà Sở Y tế tỉnh Quảng Trị công bố là ““30 tấn cá nục có hàm lượng Phenol 0,037mg/kg” thì một người cần phải tiêu hóa 54.000 kg (54 tấn) cá nục trong thời gian ngắn mới có thể tích tụ đủ hàm lượng độc chất gây nguy hiểm đến sức khỏe.

Đây là một con số không tưởng và gần như không thể xảy ra.

Thứ hai, Phenol có thể xuất hiện trong cá đông lạnh từ nhiều nguồn:

1) Trong chất bảo quản cá.

2) Là sản phẩm phân hủy của cá (ví dụ: do cấp đông muộn hoặc khi đang rã đông).

3) Do môi trường bị ô nhiễm

Theo Quy chuẩn quốc gia về chất lượng nước biển (QCVN 10-MT: 2015/BTNMT) do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố thì tổng hàm lượng Phenol trong nước biển được phép là 0,03mg/lít. Như vậy, với cá nục sống ở môi trường nước biển thì chuyện kết quả xét nghiệm Phenol là 0,037mg/kg không quá xa với điều kiện tự nhiên và nó hoàn toàn có thể xảy ra nếu mẫu xét nghiệm đang trong quá trình phân hủy do đưa vào đông lạnh (cấp đông) muộn hoặc đang trong quá trình rã đông.

Trong tài liệu khoa học về phụ gia để bảo quản cá và các chế phẩm từ cá đăng tải trên tạp chí của Thư viện Dược học quốc gia Hoa Kỳ, (Viện Y học Hoa Kỳ) đã khẳng định: “PolyPhenol (PP) là những chất chống oxy hóa tự nhiên phổ biến hiện đang được sử dụng để ngăn cản sự hoạt động của vi khuẩn gây phân hủy trong cá và các chế phẩm từ cá khác nhau. Hợp chất Phenol cũng là một lựa chọn tốt và đã được ứng dụng thành công. Như vậy, các hợp chất polyPhenolic nhân tạo có thể được sử dụng như một loại chất phụ gia để ngăn ngừa sự suy giảm chất lượng hoặc duy trì chất lượng của cá và sản phẩm từ cá”. (Xem tài liệu bằng tiếng Anh tại đây).

Điều đáng nói hơn nữa là con người vẫn đang tiêu hóa Phenol hàng ngày thông qua hàng loạt loại thực phẩm khác nhau. Một số tài liệu y khoa đã khẳng định “Phenol được tìm thấy trong rất nhiều loại thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày như trái cây, rau, các loại hạt và cũng có thể là hợp chất nhân tạo để sử dụng trong các ứng dụng phi thực phẩm thông dụng như kem đánh răng, thuốc nhuộm tóc, thuốc chữa bệnh và chất khử trùng. Vì vậy, hầu như không thể loại bỏ hoàn toàn Phenol khỏi chế độ ăn uống của bạn”.

Trong tình hình hiện tượng cá chết ở miền Trung vẫn đang đợi các nhà khoa học khẩn trương nghiên cứu để đưa ra kết luận cuối cùng, chúng ta cần hết sức cẩn trọng trong việc xét nghiệm thực phẩm cũng như việc cung cấp thông tin tới công chúng. Việc đưa ra những thông tin chưa được kiểm chứng kỹ lưỡng về khoa học và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm có thể gây ra hoang mang cho người tiêu dùng và gây tổn thất lớn về kinh tế cho bà con ngư dân miền Trung.

Trích nội dung thông tin về 30 tấn cá nục ở Quảng Trị mà các báo đã đăng tải

“Ngày 10.6, Sở Y tế tỉnh Quảng Trị đã có báo cáo cho UBND tỉnh Quảng Trị kết quả kiểm nghiệm các lô cá tại kho đông lạnh của bà L.T.T (trú TT.Cửa Tùng, H.Vĩnh Linh, Quảng Trị)… Ngành chức năng đã tiến hành lấy 6 mẫu ngẫu nhiên tại kho đông lạnh của bà T., gồm: 1 mẫu cá ngừ, 1 mẫu cá trích, 1 mẫu cá sòng và 3 mẫu cá nục (1 mẫu đại diện cho 20 tấn thu mua trước thời điểm sự cố cá chết bất thường (khoảng giữa tháng 4), 1 mẫu đại diện cho 20 tấn thu mua sau thời điểm sự cố cá chết 10 ngày và 1 mẫu đại diện cho 30 tấn thu mua ngay sau thời điểm cá chết).

Kết quả phân tích kiểm nghiệm cho thấy 5/6 mẫu các chỉ tiêu đều nằm trong giới hạn cho phép. Riêng mẫu cá nục đại diện cho lô hàng thu mua ngay sau thời điểm cá chết đã phát hiện có hàm lượng Phenol 0,037mg/kg là chất cực độc, tuyệt đối cấm, không được phép có trong thực phẩm.

Sở Y tế đề nghị UBND tỉnh Quảng Trị chỉ đạo các ngành cho phép tiêu thụ 5 lô hàng có kết quả đạt yêu cầu và tiêu hủy 30 tấn cá nục có chứa chất cực độc”.

Lê Trí

* Bài viết có sử dụng một số thông tin được đăng tải trên trang facebook cá nhân của thạc sỹ Đào Nhật Đình, một chuyên gia từng làm việc trong nhiều dự án kỹ thuật và quản lý môi trường tại Việt Nam.

(Infonet)

Categories: Vấn đề hôm nay